Business Model Canvas คืออะไร? รู้จักเครื่องมือวิเคราะห์ธุรกิจ

ทำไมไอเดียที่ยอดเยี่ยมถึงล้มเหลวในการทำเงิน? เพราะการมีแค่ไอเดียที่ดีอาจไม่เพียงพอต่อการสร้างกำไรที่ยั่งยืน Business Model Canvas คือ เครื่องมือสำคัญที่ช่วยให้ผู้ประกอบการและนักกลยุทธ์ วิเคราะห์ และออกแบบ โมเดลธุรกิจ ได้อย่างเป็นระบบและครอบคลุมทุกมิติในหน้าเดียว Business Model Canvas ได้รับการยอมรับทั่วโลกและถูกใช้โดย Start-up ไปจนถึงองค์กรขนาดใหญ่เพื่อวางแผนกลยุทธ์และค้นหาโอกาสใหม่ๆ หากคุณต้องการสร้างธุรกิจให้เติบโตอย่างก้าวกระโดดและเข้าใจว่า Business Model Canvas คือ อะไรอย่างลึกซึ้ง บทความนี้มีคำตอบ

Highlight

• Business Model Canvas คือ (BMC) เครื่องมือ วิเคราะห์ โมเดลธุรกิจ ที่พัฒนาโดย Alexander Osterwalder ซึ่งสรุปภาพรวมของธุรกิจทั้งหมดไว้ในตารางเดียว (Single Page) แบ่งออกเป็น 9 องค์ประกอบหลัก
• BMC ช่วยให้ผู้ประกอบการเห็นภาพรวมของธุรกิจ (Big Picture) อย่างชัดเจนและง่ายต่อการสื่อสาร ทำให้การวางแผน การระดมความคิด (Brainstorming) และการทดสอบ โมเดลธุรกิจ ทำได้อย่างรวดเร็ว
• 9 องค์ประกอบของ Business Model Canvas มีกี่องค์ประกอบ? คำตอบ คือ 9 ส่วน โดยแบ่งเป็น 4 ด้านหลัก: ลูกค้า (Who), สิ่งที่นำเสนอ (What), โครงสร้างพื้นฐาน (How) และความสามารถในการทำกำไร (Money)

Business Model Canvas คือ เครื่องมือบริหารจัดการเชิงกลยุทธ์ที่ได้รับการออกแบบมาเพื่ออธิบายและ วิเคราะห์ โมเดลธุรกิจ ขององค์กรอย่างเป็นระบบ โดยถูกนำเสนอครั้งแรกโดย Alexander Osterwalder ในหนังสือ Business Model Generation Business Model Canvas คืออะไร และทำไมจึงเป็นที่นิยม? คำตอบ คือ Business Model Canvas ทำให้การ วิเคราะห์ โมเดลธุรกิจ ที่ซับซ้อนกลายเป็นเรื่องง่าย ผ่านการสรุปองค์ประกอบสำคัญทั้งหมดของ Business Model ไว้บนภาพวาด (Canvas) เพียงแผ่นเดียว

การใช้ Business Model Canvas ช่วยให้ทีมงานมองเห็นความเชื่อมโยงของแต่ละส่วนธุรกิจอย่างรวดเร็ว ทำให้สามารถระบุจุดอ่อน จุดแข็ง และโอกาสในการสร้าง S Curve การเติบโตใหม่ ๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ BMC ต่างจาก Business Plan อย่างไร? Business Plan มักจะเป็นเอกสารที่ละเอียดและใช้เวลานานในการจัดทำ ในขณะที่ BMC คือ เครื่องมือที่เน้นความกระชับ ยืดหยุ่น และสามารถปรับเปลี่ยนได้ตลอดเวลาเพื่อตอบสนองต่อการเปลี่ยนแปลงของตลาด

การทำความเข้าใจและพัฒนา Business Model Canvas ที่แข็งแกร่งเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากองค์กรกำลังพิจารณาการ ลงทุน ในนวัตกรรมจากภายนอกผ่าน CVC คือ Corporate Venture Capital ซึ่ง CVC จะใช้ BMC ของ Start-up ในการประเมินศักยภาพการเติบโตเชิงกลยุทธ์ร่วมกับบริษัทแม่อีกด้วย การพัฒนา โมเดลธุรกิจที่ยั่งยืนถือเป็นส่วนหนึ่งของกลยุทธ์การบริหารจัดการสมัยใหม่ ซึ่งต้องอาศัยแนวคิดแบบ Data Driven Organization ในการเก็บข้อมูลมา วิเคราะห์ และนำไปปรับปรุง Business Model Canvas ให้ตอบโจทย์ลูกค้าอยู่เสมอ

Business Model Canvas มีกี่องค์ประกอบ? 

คำตอบ คือ 9 องค์ประกอบ (Building Blocks) ที่ครอบคลุมทุกมิติในการดำเนินธุรกิจ จากโครงสร้างภายในไปจนถึงลูกค้าภายนอก การวิเคราะห์ Business Model Canvas มีอะไรบ้าง จะช่วยให้เราเข้าใจว่าธุรกิจสร้างคุณค่าอย่างไร และทำกำไรได้อย่างไร

1. Key Partners (พันธมิตรหลัก)

ส่วนนี้ระบุเครือข่ายของซัพพลายเออร์และพันธมิตรที่สำคัญที่สุดที่ธุรกิจต้องการเพื่อทำให้ business model ทำงานได้ เช่น ใครคือพันธมิตรที่เราไม่ควรขาดไป

2. Key Activities (กิจกรรมหลัก)

กิจกรรมที่สำคัญที่สุดที่องค์กรต้องทำเพื่อสร้างและส่งมอบคุณค่าให้แก่ลูกค้า การทำความเข้าใจกิจกรรมหลักช่วยให้เราทราบว่าการทำ Digital Transformation จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพได้ในส่วนใดบ้าง

3. Key Resources (ทรัพยากรหลัก)

ทรัพยากรที่จำเป็นที่สุดเพื่อให้ Value Proposition (คุณค่า) สามารถเกิดขึ้นได้จริง เช่น ทรัพยากรบุคคล, ทรัพยากรทางการเงิน, เทคโนโลยี, หรือทรัพย์สินทางปัญญา

4. Value Proposition (คุณค่าที่นำเสนอ)

คุณค่าหรือประโยชน์ที่ธุรกิจนำเสนอแก่ลูกค้า ซึ่งเป็นเหตุผลที่ลูกค้าเลือกซื้อผลิตภัณฑ์หรือบริการของเรา นี่คือหัวใจสำคัญของการ Business Model Canvas

5. Customer Relationships (ความสัมพันธ์กับลูกค้า)

ประเภทของความสัมพันธ์ที่ธุรกิจต้องสร้างและรักษาไว้กับกลุ่มลูกค้าแต่ละกลุ่ม เช่น บริการด้วยตนเอง, บริการส่วนบุคคล หรือการมีชุมชน (Community)

6. Channels (ช่องทาง)

ช่องทางที่ใช้ในการสื่อสาร ส่งมอบ Value Proposition และขายสินค้า/บริการให้แก่ลูกค้า เช่น ร้านค้าปลีก, ออนไลน์, หรือผ่านพันธมิตร

7. Customer Segments (กลุ่มลูกค้าหลัก)

การระบุกลุ่มบุคคลหรือองค์กรที่ธุรกิจตั้งใจจะนำเสนอคุณค่าและบริการให้ โดยมักจะใช้เครื่องมือในการ วิเคราะห์ เช่น Five Forces Model เพื่อทำความเข้าใจตลาดเป้าหมายอย่างลึกซึ้ง

8. Cost Structure (โครงสร้างต้นทุน)

ต้นทุนทั้งหมดที่เกิดขึ้นจากการดำเนินงานตาม Business Model ส่วนนี้จะรวมถึงค่าใช้จ่ายในการทำกิจกรรมหลักและการได้มาซึ่งทรัพยากรหลัก

9. Revenue Streams (แหล่งรายได้)

วิธีการที่ธุรกิจสร้างรายได้จากลูกค้าแต่ละกลุ่ม เช่น การขายสินค้า, ค่าธรรมเนียมการใช้งาน, หรือค่าสมาชิก

โดยสรุป BMC มีองค์ประกอบอะไรบ้าง ทั้ง 9 ส่วนนี้จะตอบคำถามสำคัญของธุรกิจใน 4 เรื่อง คือ:

• Who? (ใคร): กลุ่มลูกค้า (7) และความสัมพันธ์ (5)
• What? (อะไร): คุณค่าที่นำเสนอ (4)
• How? (อย่างไร): พันธมิตร (1), กิจกรรม (2), ทรัพยากร (3) และช่องทาง (6)
• Money? (เงิน): โครงสร้างต้นทุน (8) และแหล่งรายได้ (9)

การนำ Business Model Canvas มาใช้ในการ วิเคราะห์ business model ไม่ได้มีประโยชน์เพียงแค่การสรุปข้อมูลเท่านั้น แต่ยังเป็นเครื่องมือเชิงกลยุทธ์ที่ช่วยเร่งการเติบโตและลดความเสี่ยงของธุรกิจด้วย

1. สร้างความเข้าใจที่ตรงกันในทีม

วิธีเขียน Business Model Canvas บนแผ่นกระดาษขนาดใหญ่ทำให้ทุกคนในทีมเห็นภาพรวมเดียวกัน เกิดการสื่อสารที่ชัดเจนและลดความเข้าใจผิดในการวางแผนกลยุทธ์

2. ช่วยในการระดมความคิดและนวัตกรรม

BMC ทำให้ง่ายต่อการ "เล่น" กับ โมเดลธุรกิจ สามารถทดลองเปลี่ยนองค์ประกอบใดองค์ประกอบหนึ่งได้อย่างรวดเร็ว เพื่อค้นหา โมเดลธุรกิจ ใหม่ที่สร้างกำไรและตอบโจทย์ลูกค้าได้ดีขึ้น การประยุกต์ใช้แนวคิดแบบ Entrepreneurial Mindset ควบคู่ไปกับ Business Model Canvas จะช่วยกระตุ้นให้เกิดความคิดสร้างสรรค์ใหม่ ๆ

3. ประเมินความเสี่ยงและจุดอ่อน

ตัวอย่าง Business Model Canvas ที่ทำขึ้นอย่างละเอียดจะช่วยให้ผู้ประกอบการ วิเคราะห์ ความเชื่อมโยงของทั้ง 9 องค์ประกอบ และสามารถใช้เครื่องมืออย่าง SWOT หรือ Tows Matrix มาประเมินความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นได้อย่างรอบด้าน

4. เครื่องมือสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ

ไม่ว่าจะเป็นการนำเสนอต่อผู้ ลงทุน (Investor) หรือพันธมิตร การใช้ BMC ตัวอย่าง ที่ชัดเจนช่วยให้พวกเขาเข้าใจภาพรวม โมเดลธุรกิจ ได้ในเวลาอันสั้น

เพื่อให้เห็นภาพชัดเจนว่า Business Model Canvas คือ เครื่องมือที่ใช้งานได้จริง เรามาดู Business Model Canvas ตัวอย่างธุรกิจ ของบริษัทที่ประสบความสำเร็จในยุคปัจจุบันกัน (สมมติ BMC ตัวอย่าง สำหรับแพลตฟอร์มสตรีมมิ่ง)

• Value Proposition: ความบันเทิงหลากหลายรูปแบบไม่จำกัด, เนื้อหาออริจินัลสุดพิเศษ, รับชมได้ทุกที่ทุกเวลา
• Customer Segments: ผู้บริโภคที่ชอบดูหนัง/ซีรีส์ (Mass Market), ผู้ที่ชื่นชอบเนื้อหาเฉพาะกลุ่ม (Niche)
• Revenue Streams: ค่าสมาชิกรายเดือน/รายปี (Subscription Fees)
• Key Resources: สัญญาลิขสิทธิ์เนื้อหา, แพลตฟอร์มเทคโนโลยี, ข้อมูลผู้ใช้งาน
• Cost Structure: ต้นทุนในการผลิต/ซื้อเนื้อหา, ค่าลิขสิทธิ์, ค่าการตลาด, ค่าเซิร์ฟเวอร์

การวิเคราะห์ Business Model Canvas ตัวอย่าง ช่วยให้เราทราบว่า โมเดลธุรกิจนี้สร้างรายได้หลักจากค่าสมาชิก (Revenue Streams) ในขณะที่ต้องทุ่มทรัพยากรไปกับการซื้อหรือผลิตเนื้อหา (Key Resources และ Cost Structure) การใช้ BMC ในการทดสอบสมมติฐานใหม่ๆ เช่น การเพิ่ม โมเดลธุรกิจ แบบมีโฆษณาเข้ามา (Ad-supported Tier) ก็จะช่วยให้บริษัทตัดสินใจได้อย่างมีกลยุทธ์

Business Model Canvas คือ มากกว่าแค่กรอบแนวคิด แต่มันคือภาษามาตรฐานสากลที่ช่วยให้ผู้ประกอบการ นักกลยุทธ์ และนัก ลงทุน สามารถ วิเคราะห์ และสื่อสาร โมเดลธุรกิจ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ด้วย 9 องค์ประกอบที่เชื่อมโยงกัน Business Model Canvas ช่วยให้คุณไม่เพียงแค่วางแผน Business Model เท่านั้น แต่ยังสามารถ วิเคราะห์ จุดแข็งและจุดอ่อนของคู่แข่งได้อย่างรวดเร็ว

หากคุณต้องการยกระดับองค์กรของคุณให้สามารถออกแบบและทดสอบ โมเดลธุรกิจ ใหม่ ๆ ได้อย่างคล่องตัวและรวดเร็ว การเรียนรู้หลักการ Business Model Canvas และการประยุกต์ใช้แนวคิดนวัตกรรมเป็นสิ่งที่ไม่ควรมองข้าม